دسترسی باز این مقاله تحت شرایط مجوز کریتیو کامنز 4.0 بین المللی (http://creativecommons. org/licenses/by/4.0 که اجازه استفاده بدون محدودیت, توزیع, و تولید مثل در هر رسانه, به شرطی که اعتبار مناسب را به نویسنده اصلی(بازدید کنندگان) و منبع, فراهم می کند که یک لینک به مجوز کریتیو کامنز, و نشان می دهد اگر تغییرات ساخته شد. عوام خلاق مالکیت عمومی فداکاری چشم پوشی (http://creativecommons. org/publicdomain/zero/1.0/) امر به داده ها در این مقاله در دسترس ساخته شده, مگر اینکه در غیر این صورت اعلام.
داده های مرتبط
مجموعه داده های مورد استفاده و/یا تجزیه و تحلیل در طول مطالعه حاضر در دسترس عموم است.
چکیده
سابقه و هدف
صنعت داروسازی در ایران تحت تاثیر پارامترهای مختلفی از جمله عوامل داخلی ناشی از اطلاعات مالی هر واحد اقتصادی و عوامل خارجی از جمله متغیرهای عمده اقتصادی و غیر اقتصادی قرار دارد.
روش ها
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر چنین متغیرهایی بر بازده سهام 34 شرکت دارویی در بازار بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از دادههای فصلی سالهای 1995 تا 2016 انجام شده است. در این پژوهش از یک مدل اتورگرسیو برای بررسی نحوه تاثیر متغیرها بر شاخص بازار سهام استفاده شده است. در چنین الگوهایی نیازی به روابط ساختاری کوتاه مدت صریح نیست و دانش ساختاری از روابط علی استخراج می شود. در نهایت برای تجزیه و تحلیل نتایج از توابع تکانه-پاسخ و واریانس خطای پیش بینی و تجزیه تاریخی استفاده شد.
نتایج
نتایج این تحقیق نشان می دهد که شوک مثبت به متغیرها یعنی نرخ ارز و دوره وصول ماموریت ها و هزینه های مراقبت های بهداشتی منجر به کاهش بازگشت شرکت های دارویی می شود. از سوی دیگر شوک مثبت به متغیرهایی مانند تولید ناخالص داخلی و حجم پول منجر به افزایش بازده سهام شرکت های دارویی می شود.
نتیجه گیری
عوامل مختلفی در بازده سهام شرکت های دارویی نقش دارند. در میان متغیرهای مورد بررسی در این مطالعه, نرخ ارز بازار, حجم پول, تورم بخش دارویی, نرخ بهره بانکی, تولید ناخالص داخلی در بخش بهداشت و درمان, هزینه های مراقبت های بهداشتی, و دوره مجموعه ای از ماموریت بیشترین اثر را در توصیف تغییرات در بازده سهام شرکت های دارویی.
سابقه و هدف
پزشکی یکی از مهمترین محصولات در تجارت امروز از نظر نفوذ در مراقبت های بهداشتی عمومی است. امروزه صنعت داروسازی به عنوان یک صنعت کلیدی و قابل توجه در جهان محسوب می شود. چنین صنعتی یکی از مهمترین عوامل توسعه را تضمین می کند. حجم مرتبط با بازار جهانی دارویی از 887 میلیارد دلار در سال 2010 به حدود 1400 میلیارد دلار در سال 2020 افزایش خواهد یافت که نشان دهنده رشد 58 درصدی در 10 سال است [1].
ایران پیشینه برجسته ای در عمل پزشکی در جهان دارد. برای مثال, در دوران بین النهرین, پزشکان استفاده می شود به حک تشخیص و نسخه به قرص سنگ. صنعت داروسازی فعلی ایران یک قرن پیش با افتتاح اولین داروخانه به سبک مدرن توسط داروسازان المانی و فرانسوی و اتریشی به فعالیت خود ادامه داد. اموزش داروسازی توسط کارشناسان اروپایی دارالفنون شروع شد که نقش بسیار مهمی در صنعت داروسازی ایران ایفا کرد [2]. پس از انقلاب 1979 ایران دو رویداد مهم باعث تغییرات اساسی شد: 1) ملی شدن صنایع دارویی و 2) طرح عمومی. خصوصی سازی شرکت های دولتی و انتقال به بخش نیمه دولتی گام بزرگی بود که دولت طی سالهای 1988-1993 برداشته بود. بیشتر صنایع دارویی یا به رژیم سابق متکی بودند یا خارجیانی که پس از سال 1978 کشور را ترک کردند. بدین ترتیب سیستم دارویی کشور به عنوان بخش جدیدی شروع به کار کرد. در دهه 1980 جنگ ایران و عراق عامل اصلی این صنعت به ویژه برای نظارت دقیق بر بازار بود [3]. سپس صنعت داروسازی در ایران به یکی از صنایع کلیدی برای تقویت رشد اقتصادی تبدیل شد. ارزش کل صنعت در سال 2011 4 میلیارد دلار بود که طی سالهای 2007-2011 میانگین رشد 15 درصدی را تجربه کرد.
در سال 2014 بازار دارویی داخلی 2.35 میلیارد دلار تخمین زده شد و پیش بینی می شود در سال 2019 با نرخ رشد مرکب سالانه 7.5 درصد به 3.31 میلیارد دلار برسد. از نظر پزشکی و دارویی حدود 56 شرکت دارویی در ایران وجود دارد که از این تعداد 37 شرکت در بورس معامله می شوند که بیش از 90 درصد از کل محصولات را تشکیل می دهند. علاوه بر این, وجود دارد 123 واردکنندگان ثبت شده, 30 توزیع کنندگان تخصصی, و 10,000 داروخانه ها. در مورد مجموع عرضه داخلی, 96% از دارو به صورت محلی تولید و تنها 4% متعلق به واردات. با این حال, از نظر ارزش, 55% از بازار متعلق به تولید کنندگان محلی و 45% به واردات [2].
اگرچه تولید کل از نظر کمیت در دهه گذشته حدود 1.5 برابر افزایش یافته است اما ارزش تولید حدود 12 برابر افزایش یافته است. دلیل اصلی این جهش می تواند به دلیل کاهش ارزش پول محلی و وابستگی زیاد تولید به مواد اولیه وارداتی باشد که منجر به افزایش قیمت داروها شد. از سوی دیگر تحریم های اقتصاد ایران عرضه مواد اولیه را محدود می کند. به اختصار, با توجه به تحریم های اعمال شده بر بانک های محلی, انجام کسب و کار در خارج از کشور ممکن بود از طریق نامه اعتبارات به تامین مواد اولیه و این شرکت ها تا به حال به پرداخت پول نقد به جای. همچنین نرخ ارز فرار به طور قابل توجهی هزینه های مالی این شرکت ها را افزایش داد. همچنین کاهش عواید دولتی به دنبال تحریم ها منجر به تاخیر در پرداخت به بیمارستان ها یا داروخانه های دولتی به شرکت های داروسازی شده است که در نهایت دوره های پرداخت و هزینه های مالی را افزایش داده است.
صنعت داروسازی با چالش های متعددی از جمله افزایش هزینه های مراقبت های بهداشتی روبرو است, سیاست قیمت گذاری, تحقیق و توسعه, ابداعات دارویی, عدم اطمینان اقتصادی, شوک های سیاسی و اقتصادی, تغییرات ساختاری, خواسته های جدید بیماران, اصلاح مقررات, و رقابت در بازارها [4].
بورس اوراق بهادار تهران به عنوان بزرگترین بورس اوراق بهادار ایران برای اولین بار در سال 1967 تاسیس شد. در ابتدا فقط شش شرکت در فهرست قرار گرفتند. تاریخچه بورس اوراق بهادار ایران را می توان به چهار دوره تقسیم کرد. در دوره اول که مربوط به قبل از انقلاب اسلامی ایران است تا سال 1978 چندین شرکت در بورس اوراق بهادار پذیرفته شدند به طوری که تعداد اعضا به 105 نفر رسید. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تسه وارد مرحله جدیدی شد. وقایع سیاسی و شروع جنگ در این زمان و همچنین رویدادهای اقتصادی بعدی از جمله ادغام بانک ها و شرکت های بیمه تعداد شرکت های ثبت شده در بورس اوراق بهادار را از 105 شرکت در سال 1978 به 56 شرکت در پایان سال 1989 کاهش داد. دوره سوم از سال 1989 شروع شد و با شکل گیری سیاست های دولت برای گسترش بازار سرمایه همراه بود. تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در سال 1996 به حدود 250 شرکت رسید. شروع دوره چهارم در بازار سهام ایران همزمان با رونق این بازار در سال 2003 بود. یکی از مهمترین تحولات تاریخ بازارهای سهام در ایران تصویب قانون جدید یعنی قانون بازار اوراق بهادار در دسامبر 2009 بود. این قانون برخی از کاستی ها و نواقص موجود در قانون اولیه را جبران کرد و با این کار امکان توسعه گسترده بورس اوراق بهادار در ایران را فراهم کرد. راه اندازی سیستم معاملات اینترنتی در سال 2011 نقطه عطف دیگری در گسترش معاملات بازار سهام ایران هم از نظر ارزش معاملات و هم از نظر فراگیر بودن جامعه بود.
بازار سهام تهران طی 10 سال گذشته شاهد دو افزایش بی سابقه بوده است. اولین افزایش در سال 2012 پس از افزایش سه برابری قیمت دلار رخ داد که بورس اوراق بهادار بورس اوراق بهادار بیش از 3 برابر رشد کرد و سپس کاهش یافت. دومین افزایش بی سابقه در بازار سهام در سال 2018 پس از تشدید تحریم های بین المللی و افزایش قیمت دلار است که شاخص بورس در 1 سال گذشته بیش از 3 برابر رشد داشته و در اکتبر 2019 به 330000 رسیده است. در سال 2019 شاخص بورس اوراق بهادار از ابتدای سال مالی (21 مارس) تا 11 اوت بیش از 78000 واحد رشد داشته است.
تعداد شرکت های ذکر شده تا اوایل سال 2019 به 530 شرکت افزایش یافت. صنعت داروسازی یکی از 37 بخش فعال در بازار بورس اوراق بهادار تهران است. این بخش سودمند کمترین خطرات ممکن را در مقایسه با سایر بخشها دارد به طوری که میانگین بازده در سال 2013 160 درصد بوده است [5]. بررسی وضعیت فعالیت یک شرکت یا یک صنعت در بازار سهام می تواند سطح کارایی خود را تا حدی با ارزیابی سطح موفقیت و کیفیت عملکرد در یک محیط رقابتی روشن کند. بنابراین بررسی بازده سهام شرکت یا صنعت بیانگر عملکرد و بازتاب عوامل موثر بر ان است [6].
بر اساس اثر منتشر شده توسط مارکوویتز, شارپ (1964) و لینتنر (1965), درک کل ریسک بازار را می توان به دو گروه عمده از سیستمیک و غیر سیستمیک تقسیم. گروه اول یعنی ریسک سیستمیک یا اجتناب ناپذیر به یک یا چند شرکت اختصاص ندارد بلکه مربوط به کل بازار است. از جمله عوامل موثر بر این ریسک می توان به عناصری مانند سیاست های اصلی دولت اشاره کرد. ریسک سیستمیک که به دلیل حرکات عمومی بازار ایجاد می شود به طور همزمان بر قیمت کل اوراق بهادار موجود در بازار مالی تاثیر می گذارد و با تنوع در سبد سرمایه گذاری قابل حذف نیست. عوامل موثر در ایجاد این نوع ریسک شامل تحولات اقتصادی, اجتماعی, و سیاسی مانند تغییرات نرخ ارز, چرخه های تجاری, پولی, و سیاست های مالی دولت, تورم, و غیره. زیرا این ریسک با وضعیت کل بازار و نوسانات بازار همراه است, با یک سبد امنیتی که به تناسب متنوع باشد نمی توان کاهش داد. خطر نیز غیر معافیت یا اجتناب ناپذیر نامیده می شود. در گروه دوم ریسک غیر سیستمی از ویژگی های خاص شرکت مانند نوع محصول و ساختار سرمایه و سهامداران عمده ناشی می شود. این نوع ریسک فقط به همان دارایی اختصاص دارد و در صورت ایجاد سبد دارایی یکدیگر را باطل می کنند و ناپدید می شوند [7, 8]. نسبت پ / الکترونیکی, بازده دارایی, بازگشت حقوق سهامداران, نسبت سود/فروش, و دوره مجموعه ای از ماموریت در میان متغیرهای داخلی موثر بر بازده سهام هستند. در میان این عوامل, دوره مجموعه ای از ماموریت مهم ترین عامل است.
در سالهای اخیر مطالعات متعددی در مورد متغیرهای موثر بر بازده سهام بازار اوراق بهادار انجام شده است. مطالعات انجام شده در این زمینه را می توان به طور کلی به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول بر بررسی اثرات متغیرهای عمده اقتصادی بر شاخص سهام شرکت ها تمرکز دارد. حیدری و همکاران. (2019), پیرو (2016), پردان (2015), و چن (2007) در این گروه هستند [9-12]. گروه دوم به بررسی تاثیر سیاست های پولی و مالی بر شاخص سهام شرکت های دارویی اختصاص دارد. اگنلو و همکاران. (2011) و لاپودیس (2009) در این گروه گنجانده شده اند [13, 14].
با توجه به مطالعات قبلی [9-14], برخی از عوامل اقتصادی است که ممکن است به عملکرد شرکت های دارویی در بازار سهام کمک وجود دارد. با توجه به فعالیت های بیش از حد واردات از شرکت های دارویی, ریسک نوسان نرخ ارز تاثیر قابل توجهی در این شرکت ها به دلیل بیش از 50% از مواد اولیه برای شرکت های دارویی از کشورهای دیگر وارد. از نظر بازار مالی, نرخ بهره پایین باعث می شود یک سرمایه گذاری در بازار اوراق بهادار یک انتخاب جالب [15]. توسعه اقتصادی یکی دیگر از عوامل موثر در این زمینه است که طبق معادله گوردون مستقیما با قیمت سهام مرتبط است [16]. بر اساس نظریه پرتفوی دارایی, افزایش حجم پول منجر به افزایش تقاضا برای سهام و بر این اساس افزایش قیمت خود را [17]. اثر تورم بر قیمت سهام نیز به روشنی صریح نیست به طوری که نظریات مختلفی در این زمینه مطرح شده است. با این حال, بطور کلی, روند افزایشی تورم به عنوان یک مانع در برابر توسعه اقتصادی در دراز مدت عمل می کنند و یک اثر منفی بر قیمت سهام دارند [18].
علاوه بر این, برخی از عوامل غیر اقتصادی مانند عوامل سیاسی وجود دارد, عوامل تکنولوژیکی, عوامل اجتماعی, قوانین, و مقررات که کنترل بازار اوراق بهادار.
رابطه بین عوامل اقتصاد کلان و بازگشت یا نوسانات صنعت داروسازی در اکثر کشورها به ویژه در ایران مورد مطالعه قرار نگرفته است. دیرکس و همکاران. (2016) "عوامل کلان اقتصادی موثر بر تغییر مدل کسب و کار معماری در صنعت داروسازی" را مورد بررسی قرار داد تا عوامل اقتصاد کلان مسبب انقلاب مدل کسب و کار را برای دستیابی به مزیت رقابتی نسبت به بازیگران بازار درک کند [19]. در اثر دیگری پردهان و همکاران. (2015) بررسی روابط بین رشد اقتصادی, قیمت نفت, اندازه بازار سهام, و سه شاخص اصلی اقتصاد کلان دیگر برای کشورهای گروه 20 در طول دوره 1961-2012. نتایج این دو در بلند مدت و کوتاه مدت نشان می دهد که رشد اقتصادی واقعی به مراحل مختلف عمق بازار سهام پاسخ می دهد [11]. گونزالس و گیمنو (2008) تاثیر سیاست های مالی در نوسانات سهام شرکت های دارویی در بورس اوراق بهادار نیویورک با ضمیمه 20 سهام به طور منظم برای 5 سال مورد تجزیه و تحلیل. برای بررسی نوسانات بازده سهام از مدل تغییر رژیم مارکوف استفاده شد. دو حالت نوسان کم و زیاد پیدا کردند که نشان داد تحلیلگران مالی احتمال قرار گرفتن در حالت نوسان بالا را افزایش می دهند [20]. چندین مطالعه بازار دارویی ایران را مورد بررسی قرار داده است. مطالعه حیدری و همکاران. (2019) مرتبط ترین موضوع به موضوع این مقاله است. یافتههای پژوهش با بررسی پاسخ تکانشی و تغییرپذیری تجزیه نشان میدهد که در طول دوره مطالعه رشد پول و تورم مراقبتهای بهداشتی مهمترین عوامل در صنعت داروسازی ایران هستند [9]. چیذری و همکاران. (2016) بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد شرکت های دارویی ذکر شده در بورس اوراق بهادار تهران. نتایج نشان می دهد که ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری تاثیر عمده ای بر عملکرد بازار دارد و در میان مولفه های شاغل یا سرمایه فیزیکی بیشترین تاثیر را بر متغیرهای عملکرد بازار دارد [21]. محمدزاده و همکاران. (2013) رابطه بین سود دهی شرکت های دارویی و ساختار سرمایه را از سال 2001 تا 2010 بررسی کرد. در نتیجه بین سود دهی و ساختار سرمایه همبستگی منفی معناداری وجود دارد [22]. زرتاب و همکاران. (2013) رابطه بین بازده سهام و مبانی را با استفاده از داده های پانل 22 شرکت دارویی در بورس بررسی کرد.
نتایج نشان می دهد که تغییر در بازده سهام شرکت دارویی را می توان با در نظر گرفتن درک, نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام, سرمایه در گردش به کل دارایی, نسبت فعلی, حاشیه سود خالص, چرخه عملیاتی, سهم بازار, نرخ تورم قیمت محصولات دارویی, دارایی کل, و نرخ ارز [23]. راسخ و همکاران. (2012) فعالیت های تحقیق و توسعه 11 شرکت دارویی و عوامل حیاتی موثر بر این فعالیت ها را مورد بررسی قرار داد. به این نتیجه رسیدند که برخی از عوامل داخلی شرکت مانند تعهد مدیریت, مدیریت منابع انسانی, فناوری اطلاعات, و مدیریت مالی [24] باید در این زمینه در نظر گرفته شود.
این مطالعه در برخی جنبه ها با ادبیات قبلی متفاوت است. ابتدا صنعت داروسازی و متغیرهای تاثیرگذار به طور خاص برای صنعت انتخاب شدند. مثلا, نرخ تولید ناخالص داخلی برای بخش بهداشت و درمان و پزشکی, تورم در بخش دارویی, هزینه های مراقبت های بهداشتی, و دوره مجموعه ای از ماموریت برای شرکت های دارویی به طور خاص به عنوان عوامل موثر در صنعت داروسازی انتخاب. بر این اساس, با انتخاب یک گروه از شرکت های بازار سهام در مقایسه با تمام شرکت های بازار سهام, مطالعه قوی تر می شود. واقعیت دوم این است که این مطالعه عوامل غیر اقتصادی و همچنین اطلاعات مالی را به غیر از عوامل موثر اقتصادی در نظر گرفته است. سطح مشارکت برای همه این متغیرها بسیار بالا و تا حدی ناشناخته است [25]. در نهایت این پژوهش ویژگیهای بنیادین اقتصاد ایران را از طریق فرضیات هویتی مورد توجه قرار داده است. خصوصیاتی مانند سیاست پولی تحت سلطه مالی یا رفتارهای برون زای دولت برای تحلیل اقتصادی مانند اقتصاد ایران ضروری است.
روش ها
روش ها
مواد اولیه
برای بررسی رابطه بین عوامل عمده اقتصادی یا غیر اقتصادی و بازده سهام شرکتهای دارویی تمامی شرکتهای فهرست شده بازار بورس بین سالهای 1995 تا 2016 مورد بررسی قرار گرفتند. سپس اطلاعات مالی 34 شرکت دارویی فعال استخراج می شود. همچنین دادههای اقتصادی عمده از بانک مرکزی ایران و مرکز امار ایران استخراج میشود.
تجزیه و تحلیل داده ها
برای بررسی رفتار چند متغیره سری زمانی لازم است روابط متقابل بین این متغیرها در قالب یک سیستم معادله همزمان در نظر گرفته شود. به عنوان سیمز (1980) نشان می دهد, اگر یک همزمانی واقعی بین مجموعه ای از متغیرهای الگوی وجود دارد, ما باید تمام متغیرها به عنوان همان نظر و هیچ جایی برای پیش قضاوت در مورد که متغیرهای درون زا و یا برون زا هستند وجود دارد. به این ترتیب او مدل خود را تهیه کرد یعنی ور [26].
ور توسط سیمز معرفی شد (1972) به عنوان جایگزینی برای الگوهای اندازه گیری کلان [27-29]. الگوهای ور در روابط ضمنی تجربی میان داده ها و همزمان بر اساس. در این مدل سیستم معادلات به صورت کاهش یافته در نظر گرفته می شود که هر یک از متغیرهای درون زا بر روی تاخیرهای خود و سایر متغیرها عقب می روند. بنابراین در چنین الگوهایی نیازی به نشان دادن روابط ساختاری کوتاه مدت با علم ساختاری ناشی از روابط علی بین متغیرهای الگو نیست. مخصوصا وقتی اطلاعات دقیقی در مورد چگونگی روند دنیای واقعی یا عناصر تعیین کننده متغیرها وجود نداشته باشد توسل به الگوهای تبخیر اجتناب ناپذیر است. در این رویکرد از نظریه ها و دانش قبلی محقق فقط برای تعیین متغیرهایی استفاده می شود که باید با الگو مرتبط باشند.
در شکل کلی می توان الگوی ور را با متغیرهای درون زا ن و با نمایه سازی ماتریس به شرح زیر نشان داد:t-iجایی که زtبا تاخیر در متغیرهای ارزش, الکترونیکیtبردار است ن * 1 اظهارات تداخل, زiبردار است ن * 1 متغیرهای مدل و ب
هست یک ک * ک ماتریس از ضریب ثابت.
مدل سازی مدل سازی
تاکید: 1) تعیین متغیرهای درون زا بر اساس نظریه های اقتصادی, شواهد تجربی, و تجربیات; انتخاب متغیرهایی که قرار است در مدل ور وارد شوند بر اساس نظریه های رایج اقتصادی فراهم شده است, 2) تبدیل سری های زمانی به سری های لگاریتمی و غیره. و 3) تهیه واسطه های چهارم و اظهارات جبری.
تعیین تاخیر مطلوب: درجه ور نقش مهمی در تجزیه و تحلیل مربوط به این مدل ایفا می کند. برای تعیین طول تاخیر بهینه اندازه گیری و نسبت احتمال در نظر گرفته شده است. اگر تاخیر بیش از حد کوتاه است, مدل خواهد شد با یک خطا در تاکید همراه, و اگر بیش از حد طولانی است, درجه ازادی افزایش خواهد یافت. کمترین مقادیر این معیارها (یعنی پ) مقدار تعیین کننده برای انتخاب ترتیب الگوی ور خواهد بود.
تعداد مشاهدات: در حالی که با استفاده از روش ور, تعداد مشاهدات باید چندگانه باشد (به خصوص زمانی که تعداد متغیرهای درون زا را افزایش می دهد).
تست ریشه واحد (ارزیابی ایستایی): مدلهای انباشته شده بر این فرض استوار هستند که متغیرهای درون زا به ترتیب یک خلاصه می شوند. بنابراین قبل از اجرای این روش این تست ضروری به نظر می رسد. یک متغیر سری زمانی استاتیک است که میانگین, واریانس, و ضرایب خودکار رگرسیون با گذشت زمان ثابت می مانند.
معرفی متغیرها و تصدیق مدل
متغیرهای مورد استفاده در این مطالعه به سه گروه تقسیم می شوند. گروه اول مربوط به اطلاعات شرکت های دارویی شامل 1) تغییرات شاخص سهام دارویی (تپس) است که نشان دهنده میانگین بازده شرکت های دارویی در بازار سهام و 2) دوره مجموعه ای از ماموریت ها برای این شرکت ها (وسول) است.
متغیرهای گروه دوم شامل عوامل اقتصادی عمده از جمله نرخ ارز رایگان در بازار (سابق), نرخ تولید ناخالص داخلی برای بخش بهداشت و درمان و پزشکی (تولید ناخالص داخلی), تورم در بخش دارویی (انفرادی), حجم پول (متر 1), نرخ بهره (تحقیق), و هزینه های مراقبت های بهداشتی (است). همچنین متغیرهای ساختگی که در گروه سوم قرار دارند شامل انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخابات ریاست جمهوری و برنامه تحول سلامت (اچ تی پی) برای ثبت اثر عوامل غیر اقتصادی بر شاخص بازار سهام دارویی مورد استفاده قرار میگیرند.
شناسایی
